مستحبات ومکروهات درقرآن وسنت وجایگاه مستحبات -قسمت چهارم

مستحبات ومکروهات درقرآن کریم ونقش آن برای آخرت

صدقه و انفاق کردن

انجام حج عمره ، تسبیح و تنزیه خداوند و انجام دعا  و نیایش

قرض دادن به خدا ،  داشتن وحدت و چنگ زدن به ریسمان الهی

اندیشه وتدبیروتفکردرقرآن کریم ،تحیت گفتن به دیگران

خبرکردن وخبردادن(اذان واقامه) برای نماز ،سلام  کردن  و سبقت  د ر آن

تعمیر مساجد برای عبادت خداوند مورد توجه قرار گرفته است.

آبادانی و کار در روی زمین ، یاد کردن خدا در تمام گرفتاریها

خواندن قرآن و پناه بردن، خواندن نماز نافله

کسب علم  و آگاهی و افزایش آن ،تلاش در راه ترویج دین خدا ( اسلام)

گمان خوب بردن و خوش بین بودن ودهها عمل دیگر خوب وپسندیده ونیکو

نکته: در ارتباط با انجام مستحبات ذکر این نکته مهم است که تمام افراد مورد خطاب  برای انجام مستحبات ( در قرآن کریم) مسلمانان و ایمان آورندگان هستند که خصوصیات آنها در موضوعات قبلی انجام واجبات وترک محرمات بوده است

بنابراین انجام مستحبات به تنهائی نمی تواند نقش تعیین کننده ای برای آخرت وحتی دنیای بشر داشته باشند و پرداختن به آنها نباید موجب تعطیل شدن و یا تغییر و همچنین تأخیر در امر واجبات گردد و در بعضی از آیات پرداختن به مستحبات خطاب به کفار برای شناخت خداوند و اطلاع یافتن از سرنوشت دیگر قومها برای ایمان آوردن به اسلام سفارش شده است و نه برای اینکه صرفا" با انجام دادن آن سرنوشت خوبی را در آخرت خواهند داشت

مکروهات

مسخره کردن مردم وبخصوص مسلمانان

ریا کاری و منت گذاری و آزار به دیگران

همراز شدن با افراد غیر خودتان  ( غیر مسلمان)، سست و اندوهگین شدن افراد مؤمن .

حسرت خوردن و در دل داشتن حسرت برای دیگران وبخل ورزیدن و خسیس بودن در انفاق

زر اندوزی و دنیا طلبی  برای مسلمانان ،دلخوشی به زندگی دنیا  که فراموش کردن آخرت را به همراه دارد مکروه است.

سیر و سیاحت نکردن در زمین  و آسمانها

کفران نعمت و ناسپاسی در برابر آفریده ها و نعمتهای خداوند کریم

انتخاب و برگزیدن دوست ناباب

اجتماع زن و مرد نامحرم در یک محیط کوچک و نزدیک

آزار دادن مردم با خود نمائی از مال و مقام و قدرت

ودهها مکروه دیگر

نکته: عدم پرداختن به مکروهات در تعین سرنوشت اصلی و محوری انسان در آخرت  بازتاب و ثأثیر چندانی ندارد و با انجام گرفتن مکروهات  توسط فردی که اهل بهشت باشد، در جایگاهی که با انجام واجبات و ترک محرمات برای پاداش کسب کرده است در آن قرار خواهد گرفت و لیکن از بعضی نعمتهای والای آن محروم خواهد شد

ومطلب مهم اینکه ترک مکروهات نیز به تنهائی وبدون دو موضوع اصلی واجبات ومحرمات ، نقش اساسی ومحوری برای رضایت خداوند درانجام عبادت برای بشر درآخرت نخواهد داشت.

مستحبات ومکروهات دوموضوع فرعی در کنار دوموضوع اصلی واجبات ومحرمات میباشند

بسم الله الرحمن الرحیم . در بررسی موضوع واجبات و محرمات در قرآن کریم به این نتیجه رسیدیم که بطور صد در صد تکلیف و سرانجام انسان برای بهشت و یا خدائی ناکرده برای  جهنم درانجام واجبات وترک محرمات تعیین وهرکس مزد وپاداش وجزای خود را میگیرد ، ولیکن اعمالی در قرآن کریم مورد سفارش و توجه قرار گرفته که توجه به آنها موجب اصلاح و برتر نمودن مکان ابدی انسان میگردد، همان اعمال و رفتاری که خداوند منان انجام دادن آنها را از نیازهای بشر برای بهتر ساختن دنیا و ترفیع درجات در آخرت اوبیان نموده است ، که می توانند در قالب مستحبات قرار گیرند و بازتاب آنها  موجب پذیرش توبه و بخشش گوشه ای از گناهان و تقرب بیشتر به خداوند و همینطورکسب مقامات بهتر وعالی در سرای آخرت و قرار گرفتن در طبقات برتر بهشت و رضوان الهی برای ایمان آورندگان  و مؤمنین می شود.
همچنین اعمال ورفتاری بعنوان موارد مکروه درقرآن کریم مورد تقبیح وسرزنش قرارگرفته است وانسان  برای رسیدن دقیق و کامل به جایگاه مستحبات در دنیا و آخرت باید از مکروهات نیز دوری کند و هرچند تا حدودی مکروهات نیز آن روی سکه در برابر مستحبات خواهد بود ، همان اعمال ورفتاری که انجام ندادن وروی نیاوردن به آنها برای مومنین ومومنات بهتر است و انسان را از نزدیک شدن به محرمات باز می دارد و درانجام واجبات مصمم می سازد و به عبارت دیگر انجا م دادن این اعمال و رفتار در شان و شایسته یک مؤمن نیست و پرداختن به آنها در مرتبه پائین تری ازگناه محسوب می شود ، این اعمال ورفتارجزء مکروهات میباشند و چنانچه روی آوردن به آنها مقدمه ای (قطعی) برای روی آوردن به محرمات وروی آوردن به گناه می شود، انجام دادن این اعمال و رفتار نیز جزئی ازهمان محرمات میباشند، لذا در این بند به درابتداء به جمع آوری و جمع بندی مستحبات وسپس مکروهات  دربررسی اجمالی ازآیات قرآن کریم می پردازیم :
1- آنچه خداوند به مسلمانان رزق و روزی و از مال دنیا به آنها داده است  ومردم به آن  علاقه مند میباشد  ، به دادن صدقه و انفاق کردن به نیازمندان  از خویشان و یتیمان و بیچاره گان وتهیدستان و مهاجران و در راه ماندگان و سائلان و در راه آزادی بردگان ، ار این رزق وروزی اقدام نمایند .  
 انفاق کردن و صدقه دادن هر چیز در شب و روزاز سفارشات خداوند منان و برای کسانی است که در راه خدا محصور شده اند و بخاطر خدا وند آواره و درراه جنگ و جهاد برای دفاع از کیان اسلام و مسلمین هستند و برای کسانی است که توان تجارت و کسب سرمایه را ندارند و از شدت عفاف و آبروداری با اصرار چیزی از مردم نمی خواهند و دادن صدقه و انفاق نمودن در آشکار اشکالی ندارد ولی بهتر است در خفی باشد و این اعمال و رفتارقسمتی از گناهان  انسان را  می پوشاند و انفاق کردن در حال توانگری و در زمان تنگدستی از نشانه های  افراد با تقوی ( و قبل از مرگ با دست خودش ) است و فقط برای رضایت و خشنودی پروردگار انجام می دهند و نه برای گرفتن مزد از کسی و یا اطلاع  یافتن دیگران از آن ویا برای اذیت و آزار ساندن به کسی و یا برای منت گذاشتن بر سر گیرندگان آن و همچنین  برای گذشتن از عقبه ( آزادی بردگان ، غذا دادن در روز های سخت و...) میباشد.
 2-کمک ویاری خواستن فقط ازخدا وند درتمام امورودرتمام تنگناها وپناه بردن به اووهمچنین داشتن صبروشکیبائی و حلم و بردباری و کسب آنها با اقامه نمازوانفاق نمودن ودعا کردن درراه اوویاری دادن به  همدیگردرکارهای نیک ودرتقوی ودر امورمعنوی وهمیشه با خدا وند وبیاد اوبودن.
 3-انجام کارهای نیک و نیکو و انجام اعمال شایسته در جامعه و در بین مردم و یاری رساندن به همدیگر در گرفتاریها  و نیکی  کردن و احترام گذاشتن به پدر ومادر وبه بستگان و به نزدیکان و به یتیمان وبه  بینوایان وهمچنین اصلاح کار یتیمان (بصورت آشکار یا   پنهان )  و همکاری در امور مذهبی وامثالهم از مواردی است که بصورت کلی و بعنوان نیازهای عمومی بشر و جامعه اسلامی نام برده شده است .
 4-وفای به عهد به هنگامی که بادیگران عهدی بسته می شود نیزبه آن تأکید شده است.
 5-پایداری و استقامت و شکیبائی در برابر سختیها ودر فرا رسیدن بیماری ها  و در میدان جنگ و در برابر رفتار(بد)مردم ، برای حفظ اسلام و ایمان مورد سفارش قرارگرفته است که رعایت آن بهره ای بزرگ برای مسلمانان در پی دارد.
 6- داشتن وصیت نامه به هنگام فرا رسیدن مرگ ( برای اداء حقوق واجب الهی و حق الناس) مورد تأکید قرار گرفته است.
     باتوجه به آنچه در راستای اهداف نوشتن این مقاله از سایر منابع و بخصوص کتاب مفاتیح الجنان به آن خواهیم پرداخت ، از معدود اعمال و رفتاری که انجام صحیح آن توسط بازماندگان و بستگان و سایر افراد در دنیا می تواند برای آخرت متوفی مؤثر واقع شود در دو چیز است  : الف -اداء حقوق الهی به نیابت متوفی ب- اداء حق الناس از طرف متوفی( از آنچه بر عهدهء شخص متوفی بوده است و در زمان حیاتش موفق به انجام آنها نشده است).
 7-انجام حج عمره ( غیر واجب) بر مسلمانان مستحب است.
 8-تسبیح و تنزیه خداوند و انجام دعا  و نیایش و ذکر او برای امور آخرت  و آمرزش گناهان انسان و توفیق یافتن در اجرای فرامین الهی در دنیا و طلب آمرزش از خدا وند و درخواست رحمت و مغفرت برای خود و دیگران و رهائی و نجات یافتن از آتش جهنم از اعمال و رفتاری است که انسان مسلمان  ( بدنبال انجام واجبات و ترک محرمات و رعایت فرائض و تکالیف دینی  واسلامی )  در هنگام حیات خویش  وبا پاک  بودن از بدیها  و با کوچ کردن و رفتن به مکانهای مناسب و در زمانهای متناسب با آنها  برای اداء حقوق الهی و تقرب بیشتر و نزدیکتر شدن به حق تعالی وبه منظور مسدود نمودن راههای محرمات  ، بعنوان اعمال و رفتار مستحبی به آنها می پردازد .
     انسان مسلمان در دعا و نیایش خود  موفقیت و سربلندی و عاقبت بخیری و آمرزش گناهان سایر مسلمان را نیز مد نظر خواهد گرفت و برای آنها نیز دعا و نیایش می کند.
    یاد کردن خدا وند و کمک و یاری خواستن از او بیش از پیش  و همیشه و در همه جا و همچنین  یاد کردن پدران و مادران و دعا کردن برای آخرت آنها از دیگر سفارشات در دعا و نیایش است .
    دعا و نیایش کردن برای دوری از حب دنیا و مناجات و راز و نیاز نمودن در دل شب و به هنگام سحر و طلب قدرت و توان و ایمان قوی و محکم برای یاری نمودن دین خدا وکمک به مسلمانان و جلوگیری از ظلم و فساد و کفر وهمچنین  درخواست قوت و نیرو برای انجام امر به معروف و نهی از منکر وهمچنین افزایش علم و آگاهی و توان و تحمل پذیرفتن سختیها(آزمایشات)ازطرف خداوندکریم ازجمله دعاهای سفارش شده میباشد.
   یاد کردن خدا وند  و کمک خواستن از ذات اقدش  در جهت رفع و اداء  مشکلات و نارسائیهای جامعه مسلمین و کسب پیروزی بر کفارو مشرکان  نیز مورد توجه قرار گرفته است .
   بهتر است ایمان آورندگان و مسلمانان بصورت اجتماع و دسته جمعی و در مساجد و معابد و مکانهای مشخص تجمع نمایندوبه تسبیح وتنزیه وعبادت خداوندوبه دعاورازونیاز مشغول شوند .
  معابدومساجد و مکانهائی که در آنجا تسبیح و تنزیه و عبادت خداوند می شود ، آن مکانها به اذن خدا در رفعت و در مرتبه بالا و برتری قرار می گیرند و دعا برای انجام شکر گزاری و برآمدن از عهده شکر گزاری خداوند از برای نعمتهائی است که  اوبه مردم داده است .
   دعا و راز و نیاز و نیایش و تسبیح و تنزیه خداوند  برای توفیق یافتن در انجام اعمال شایسته و تسلیم بودن در برابر امرخدا وند کریم است .
   دعا و نیایش و تسبیح و تنزیه خداوند برای موفقیت و سلامت و سعادت انسان برمسلمان بودن و مسلمان شدن ومسلمان ماندن و صالح گرداندن فرزندان و داشتن فرزندانی صالح و خداپرست  میباشد .
    و دعای فرشتگان نیزدر حق مؤمنین و توبه کنندگان است و انجام دعا بعد از اعمال وارد شده در احکام خدا و راز و نیاز در شب با او و سردادن ناله ها و زاری در شب  جایگاه و مرتبه خاصی دارد و عبادت  خداوند بهترین  و باخلوص ترین و راستی  هرمسلمان درایمان اوست.
 9-قرض دادن به خدا ( در راه خدا ) و دریافت چندین برابر آن از او مورد سفارش و تأکید اسلام قرار گرفته است. 
 10-داشتن وحدت و چنگ زدن به ریسمان الهی و تمسک جستن از او و دوری از نزاع و درگیری وازاختلاف  وایجاد انس و الفت در بین مؤمنین  از سفارشات خداوند به مسلمانان است.
 11- شتاب و سبقت  در کارهای خیر و خیر اندیشی برای جامعه و برای مسلمانان  و اصلاح و آشتی  دادن در بین مردم  برای کسب رضای خدا وند مستحب میباشد  واگر یکی از آنها  درخواست خیر و اصلاح و آشتی را نپذیرفت و ستمکار گردید با او پیکار نمائید تا تسلیم خدا وند و امور خیر گردد و خداوند مردم دادگستر را دوست دارد .
     همچنین گذشت از لغزش و بدی دیگران  و نجات  دادن جان دیگران و انجام کارهای نیک و یاری کردن همدیگردر این موارد مورد سفارش قرار گرفته است.
 12- گردش کردن وسیاحت نمودن(مسلمانان وایمان آورندگان)درزمین و(تحقیق وتفکر ) درآسمانها برای مشاهده سرانجام کار تکذیب کنندگان(برخداوندیکتاوپیغمبراسلام ص و قرآن کریم) وپندواندرزگرفتن ازسرانجام آنهاوبه دیده عبرت نگریستن به آن مستحب است.
 13- انجام شور و مشورت در کارها با همدیگر ( در بین مسلمین از موارد سفارش شده بر مسلمانان است.
 14- انجام ازدواج در صورت بروز گناه واجب است که به آن  ( در امور واجبات) پرداخته شد،درغیراینصورت مستحب واز سنت پیغمبر(ص)اسلام است که بایدبه آن توجه گردد.
 15-ادا حقوق دنیوی و بخشیدن حق و حقوق وارثین  متوفی( بوسیله مردم و والیان حکومت و توسط وارثان مرده )به خویشاوندانی که  مستمند هستند و به یتیمان و مردم نیازمند و بیچارگان و راه ماندگان  مورد توجه قرار گرفته است.
   با توجه به  نکاتی که در بررسی ( مطالب مورد نظر)درکتاب مفاتیح الجنان به آن خواهیم پرداخت این اقدام ازمعدوداعمال ورفتاری است که انجام صحیح آن می تواند ، در سرنوشت انسان درآخرت (تا حدودی )مؤثر واقع شود.
 16-اندیشه وتدبیروتفکردرقرآن کریم وگوش دادن به تلاوت آن و دلشاد شدن ازاوو عبرت گرفتن از آیات آن،که برای مؤمنان شفا ورحمت است موردتأکیدواز اعمال مستحبی مؤکد است.
 17- تحیت گفتن به دیگران و تحیت گفتن برابر و یا بهتر به کسانیکه که  از طرف آنها تحیت گفته می شود مستحب است.
 18-هوشیار بودن مسلمانان بخصوص در برابر دشمن مورد تأکید اسلام است.
 19-طلب آمرزش نمودن برای دنیا و آخرت خود و انجام دعا  و راز و نیاز وتسبیح و ذکر خدا وند و انجام سایر اعمال مستحبی توسط مسلمانان در هر حالتی  و در هر زمانی برای جبران نقص وکمبودها در اعمال واجب و گذشت خداوند منان از لغزشهای مؤمنین وهمچنین غافل نشدن ازنام ویادخداوندکریم درطول عمرموردسفارش قرارگرفته است.
 20-خبرکردن وخبردادن(اذان واقامه) برای نماز از تأکیدات اسلام برای مسلمین است .
 21-سلام  کردن  و سبقت  د ر آن به ایمان  آورندگان  وبه اهل بهشت  وبه هنگام وارد شدن به خانه  و هنگام وارد شدن بر مسلمانان مستحب است.
 22-یاد کردن از نعمتهای خدا وند  بطور مرتب و زیاد سپاس و  شکر کردن برای نعمتهای او و طلب  رزق و روزی از ذات اقدش  از وظائف مستحبی مسلمانان است.
 23-نظافت و تمیزی وزینت بدن و لباس وبخصوص  به هنگام عبادت و برای رفتن به مسجد مورد توجه اسلام برای مسلمانان است.
 24-یاد کردن بطور مرتب و خواندن و مطالعه کردن و تحقیق نمودن و تدبیر و تفکر و اندیشیدن  در سرنوشت امتها (از ایمان آورنده گان و کافران )  و پیامبران آنها در گذشته وقبل از پیامبر اسلام (ص) و حتی در زمان اوو بعد از رسالت او و عبرت گرفتن و پند آموختن و اندیشیدن  در رفتار و اعمال و عقاید آنان  به منظور حفظ ایمان و وفاداری به اعتقادات  و عهد و پیمان خود با خدا وند منان و رسول گرامی اسلام (ص) و در راستای احکام و دستورات دین اسلام ( در بحث واجبات و محرمات و در صورت امکان مستحبات و مکروهات) مستحب است.
    خداوندکریم به سپیده دم و شب تاریک و صبح روشن و ده شب اول ماه ذی الحجه سوگند یا دکرده است  که سرنوشت دیگر قومها ( برای همه مردم و بخصوص  برای مسلمانان عبرت است ) و  همچنین  تمام آفریده های او در زمین و آسمانها و همینطورسرنوشت مردم دنیاوامورات آنهادرهمه زمانها ، مایه عبرت و قابل بهره برداری برای حفظ ایمان و تقوی است.
    همینطور وضعیت و سرنوشت مردم در روز قیامت و چگونگی مردم اهل بهشت و مردم اهل جهنم وهمچنین زندگانی و کار حضرت محمد (ص) که نشانه هائی برای انسانهای خردمند و صابرو شاکر و مؤمنان وبرای اهل یقین است  ، قابل پند و عبرت میباشد و خداوند به روشنی  اول غروب و شب و آنچه در او گرد آمده است  و به ماه وبه آسمان وآنچه در شب در آن پدیدار می شود وستاره طارق  سوگند یاد کرده که با گذشت اداوارو احوال مختلف وآن همه وقایع چرا مشرکین وکفارایمان نمی آورند وچرا به کمیت وکیفیت آفرینش خود نمی نگرد ؟.
 25-آب رسانی به دوستان خدا وند در هر کجا که نیاز به آب داشته باشند و بخصوص به حاجیان مستحب است .
 26-تعمیر مساجد برای عبادت خداوند مورد توجه قرار گرفته است.
 27-مستحب است مسلمانان منازل خود را رو به قبله بسازند.
 28-آبادانی و کار در روی زمین عبادت خدا وند و مستحب است.
 29- یاد کردن خدا در تمام گرفتاریها و آرام گرفتن افرادبا ایمان با یاد او از خصوصیات مؤمنین است.
 30- خوردن عسل ( که برای بیماری دارو است )مستحب است.
 31- خواندن قرآن و پناه بردن به خدا از شر شیطان قبل از قرائت آن و با توجه قرآن خواندن بخصوص در هنگام شب  مورد سفارش برای مؤمنین قرار گرفته است و خداوند ازمسلمانان خواسته است که تاسلامت هستیدووقت داریدهرچه می توانیدقرآن بخوانید .
 32-فرو بردن خشم وغضب و گذشت نمودن در برابر دیگران از حق خود و صبرکردن درگرفتن انتقام و اداء عقوبت دیگران و همچنین بی توجه بودن به سخنان بیهوده و لغو  و یاوه  سرائی دیگران  وهمینطور جبران بدیها ی دشمنان با خوبی و رفتار مسالمت آمیز با مخالفان و متوجه کردن آنها به توبه در برابرگذشت کردن از بدی آنها مورد سفارشات اسلام برای مسلمانان است.
 33-تواضع و فروتنی  داشتن در برابر دیگران و بخصوص در برابر بزرگان دین و مذهب و همچنین تواضع و فروتنی داشتن در برابر پدر و مادر و با ادب و احترام بودن در برابر آنها و دررفتار برای آنان و همچنین  درسخن گفتن با آنها و همینطوردعای خیر نمودن به پدر و مادرو رعایت این موارد بخصوص در زمان سالخوردگی و پیری از اعمال و رفتار مستحبی برای مسلمانان میباشد.
 34- گشاده روئی و شیرین سخنی و خوش زبانی و به سلامت جواب دادن سخن دیگران(بخصوص افراد نادان)ومدارا کردن و میانه روی  با مردم و بخصوص افراد تهیدست وخویشاوندان وبخصوص بادشمنان ومخالفین موردسفارش اسلام قرارگرفته است.
 35- خواندن نماز نافله شب بر مسلمانان مستحب است.
 36-کسب علم  و آگاهی و افزایش آن از تأکیدات اسلام بر مسلمین است.
 37-دروغ  گوئی برای رد کفر و بت پرستی و  برای دعوت مردم به خدا پرستی و به منظور اثبات وجود خداوند وهمچنین برای تبلیغ دین اسلام  بلامانع است. توضیح اینکه این ردیف در زمره مباحات است .
 38- تلاش در راه ترویج دین خدا ( اسلام) و خدا پرستی و بیان واقعیتها و سرگذشت امتها و وقایع اسلام برای دعوت مردم به سوی خداوند و دین اسلام مستحب است.
 39-گمان خوب بردن و خوش بین بودن به سخنان( بهتان وتهمت زدن ازطرف ) دیگران (جدی نگرفتن و نپذیرفتن و بیان نکردن آن سخنان تهمت شنیده شده) در مورد مردم و عدم بازگوئی آنها و  هوشیارنمودن  همدیگر ( و بخصوص در مورد مؤمنین ) ازاینگونه توطئه ها.
 40-گواهی دادن به حق و حقیقت مورد توجه قرار گرفته است.
 41-تفکر و تحقیق کردن برای دست یابی به نتیجه صحیح و تشخیص دروغ و راست وبرای انتخاب نیکوترین مطلب ازسخن دیگران به منظوررعایت حقوق مردم موردسفارش قرارگرفته است. 
 42-شروع و آغاز هر کاری با نام خدا وند کریم و بخشنده و بسم الله الرحمن الرحیم گفتن و شاهد و ناظر دانستن خدا بر آن کار مستحب است.
 43-محترم دانستن شهرمکه ومحل کعبه دراسلام موردتوجه مسلمانان قرار گرفته است.
 44- اداءحقوق وپاداش به کسانیکه بدون دعوت به همکاری به انسان کمک می نمایند، مستحب است.
 45-پند دادن و خیر خواهی کردن برای مردم و بخصوص به ایمان آورندگان وجلب رضایت بندگان خدا وند از سفارشات اسلام است.
 46-تربیت و موعظه نمودن  فرزندان وخویشان و دعوت آنها به خداپرستی و دعوت آنها برای انجام اعمال شایسته ونگهداری آنها از آتش جهنم از اعمال و رفتار مستحبی است.
 47-اعتدال در راه رفتن و همچنین آهسته سخن گفتن و طی کردن طریق اعتدال در تمام امور مورد سفارش و توجه  برای مسلمانان قرار گرفته است.
 48-آرزوی شهادت درراه خدا بخصوص درهنگام نبردباکفارومنافقین از دعاهای مستحبی است.
 49-اگر همسر انسان (مسلمان  فقط )خواهان زندگی در دنیا و زر و زیور آن میباشد ، به آنها بگوئید : بیائید بغیراز مهرتان از بهره های دنیا بهره مندتان سازیم ورها یشان کنید (و آنها را طلاق دهید ) توضیح اینکه این ردیف  می تواند در زمره مباحات باشد.
 50- نشستن زن در منزل و نیامدن ( بی بند و بار) بیرون از آن و همچنین نیامدن در بین مردم بی بند و بار مستحب است.
 51-آزاد کردن برده توسط مسلمانان مورد سفارش اسلام است.
 52-کوتاه کردن حضور خود در منزل دیگران و آزرده نکردن صاحب منزل و صاحب مهمانی مورد سفارش و توجه مسلمانان میباشد.
 53- درصورت نیاز به طلبیدن  و گرفتن چیزی از زنان  ( نامحرم) ، بهتر است از پس  (مانع ) پرده  از آنها در خواست  و گرفته شود.
 54-درود و سلام و صلوات فرستادن بر محمد وآل محمد (ص)که از خصوصیات ایمان آورندگان است.
 55-گفتن کلمات خصال و نیکو در صحبت کردن و گفتگو نمودن با دیگران از تأکیدات اسلام برای مسلمین است.
 56-محبت ودوستی بادوستان وخاندان وخانواده پیامبر(ص)موردتوجه قرارداده شده است.
 57-طول دادن زمان شیر خوارگی فرزند به 21 ماه و شیر دادن توسط زن اجیر شده  با دوران بارداری مجموعا" 30 ماه در اسلام سفارش شده است.
 58-تسبیح و حمد خدا وند بعد از نماز و سجده ها و برای هر کاری و همچنین به هنگام برخاستن اززمین(اراده و نیت)برای انجام کار ها ی مستحب سفارش شده است.
 59-رازگوئی و راز داری در راستای خواستهای اسلام و حفظ ایمان و حمایت ازخدا و ند و پیامبرش  و همینطورصدقه دادن قبل از راز گوئی با  بزرگان دین و مذهب مورد سفارش برای مسلمانان است.
 60- جا دادن و جا باز کردن برای نشستن و حضور دیگر مؤمنین در مجالس مذهبی  مستحب است و اینکه چون گفته شود  ( برای امر خیر) بلند شوید ، بپاخواستن از روی میل و سریع از اعمال مستحبی است.
 61-هر مسلمان باید به حساب خود بنگرد و ببیند برای فردای (قیامت ) خود چه کرده است و قبل از مردن به حساب خود برسد.
 62-آزمایش و امتحان کردن افرادی که با مهاجرت ادعای اسلام آوردن را دارند ، مورد توجه قرار گرفته است.
 63-اختصاص دادن نیمی ازشب یاکمتر از آن برای استراحت مستحب است.
 64-اختصاص دادن روز برای تحصیل روزی مستحب است.
 65-ناراحت بودن و خود را مسئول دانستن برای ضعف ایمان و یا ایمان نیاوردن دیگران بخصوص کسانیکه در مال دنیا غرق شده اند، از نگرانیهای مسلمانان میباشد.
 66-قربانی کردن در راه خدا برای شکر گذاری از نعمتهای او مستحب است.
   در ارتباط با انجام مستحبات ذکر این نکته مهم است که تمام افراد مورد خطاب  برای انجام مستحبات ( در قرآن کریم) مسلمانان و ایمان آورندگان میباشند ودر قرآن کریم خصوصیات مخاطبین این موضوع ( مسلمانان و ایمان آورندگان ) هستند که خصوصیات آنها در دوموضوع قبلی انجام واجبات وترک محرمات بدین ترتیب بیان شده است:
الف- ایمان و اعتقاد به واجبات و انجام فرائض مربوطه .
ب- عدم پذیرش و عدم تقبل موارد تحریم وانکارشده (حرام)وعدم انجام موارد نهی شده وحرام در قرآن
   بنابراین انجام مستحبات به تنهائی نمی تواند نقش تعیین کننده ای برای آخرت وحتی دنیا بشر داشته باشد وکسانی باید به مستحبات بپردازند و به عبارت دیگر، انجام مستحبات برای افرادی در دنیا و آخرت بازتاب مثبت و مؤثر خواهد داشت که دارای شرایط مورد نظر اسلام باشند و پرداختن به آنها نباید موجب تعطیل شدن و یا تغیر و همچنین تأخیر در امر واجبات گردد و نباید به طوری عمل شود که خدائی ناکرده زمینه محرمات و کفر را فراهم نماید و در بعضی از آیات پرداختن به مستحبات خطاب به کفار برای شناخت خداوند و اطلاع یافتن از سرنوشت دیگر قومها برای ایمان آوردن به اسلام سفارش شده است و نه برای اینکه صرفا" با انجام دادن آن سرنوشت خوبی را در آخرت خواهند داشت،ضمن اینکه با انجام بعضی ازمواردذکرشده توسط کفار و منافقین ومشرکین و عدم ایمان آوردن به خداوندتوسط آنها موجب تشدیدعذاب دردنیاوآخرت برای آنها خواهد شد   و مطلب مهم دیگر اینکه در امور مستحبی در قرآن کریم به آن دو مطلب مورد نظر بطور مستقیم و آنگونه که سرنوشت قطعی و مسلم انسان پس از مرگ او توسط دیگران رقم زده شود و همچنین آیا اینکه جایگاه ابدی انسان برای بهشت یا جهنم با محورقرارگرفتن مستحبات می تواند باشد یا خیر ، اشاره ای نشده است و فقط در ردیف های 6 و 8 و 15 به داشتن وصیت نامه در زمان حیات برای انجام دادن  فرائضی که در زمان حیاتش موفق به انجام دادن آنها نشده است و  دعا کردن مؤمنین در حق همدیگر در دنیا و در زمان حیات  و برای آخرت همدیگر وهمینطور بخشیدن مال و منال متوفی پس از مرگ وی توسط دیگران به نیازمندان واقعی سفارش شده است ، که در اینجا نیز با مؤمن بودن شخص متوفی و رعایت دقیق این موارد می تواند در سرنوشت او مؤثرواقع شود و تأثیر آن نیز درحد ارزش و انجام این اعمال می تواند باشد و نه در حد بحث مربوط به واجبات و محرمات که سرنوشت اساسی انسان برای آخرت ازواجبات ومحرمات مشخص شده  و رقم خواهد خورد و همانطور که قبلا" نیز بیان شده است ، به نظر می رسد برای شناخت و شرح این موارد به متخصصین شناسائی و تعریف و تفسیر مفاهیم قرآن کریم نیاز است ، که سعی خواهیم نمود از دیگر منابع در این زمینه استفاده بیشتری ببریم.
در بررسی واجبات و مستحبات با توجه به ازدیاد آیات قرآن کریم و فراگیر بودن آن در تمام آیات نمی شود به ریز منابع ازهمه آیات اشاره کرد و خوانندگان محترم را به بهره برداری از قرآن کریم رهنمون می دهیم.
     لذا برای نتیجه گیری مطالب مورد نظر علاوه بر بررسیهای انجام شده در مبحث واجبات ومحرمات واین بحث مستحبات ، به بررسی اعمال ورفتارمکروه درقرآن کریم می پردازیم و سپس در خصوص کل مطالب ذکر شده در چهار موضوعی که مورد بررسی قرار می گیرد ، نتیجه گیری خواهیم نمود . مکروهات:
1- مسخره کردن مردم وبخصوص مسلمانان که نشانه ای ازجهل ونادانی عاملین به این اعمال است.
 2-داشتن قدرت وریاست که زمینه فساددرزمین ودر بین مردم و مسلمانان است .
 3-داشتن کنیز و برده مشرک و کارکنان مشرک و کفار.
 4-بدون توجه سوگند ( به خدا ) خوردن.
 5- ریا کاری و منت گذاری و آزار به دیگران  بدنبال انفاق که ثواب و پاداش تمامی  آنرا از بین می برد.
 6- اختلاف داشتن و اختلاف ایجاد کردن و متفرق شدن و نزاع کردن و یاری کردن همدیگر در گناه و در ستمکاری ودراختلافات و درگیری . 
 7- همراز شدن با افراد غیر خودتان  ( غیر مسلمان).
 8- سست و اندوهگین شدن افراد مؤمن .
 9-انجام دعا و نیایش  و راز و نیاز با خداوند برای امور دنیوی ( مال و زن و فرزند و...) و برای مال و منال دنیا ودنیا طلبی ( حکومت و فرمانروائی و رزق و روزی زیاد و فراوانتر از آنچه او برای انسان مقدر کرده است و..) وهمچنین  نفرین کردن به دیگران و بخصوص ایمان آورندگان وبه مقربین خداوند که از نشانه سرکشی و ناخردی عاملین به آن است و همچنین ناله و زاری کردن به هنگام فرا رسیدن شر و پس گرفته شدن نعمتی از سوی خداوند منان.
 10-حسرت خوردن و در دل داشتن حسرت برای دیگران وبه جهت نداشتن مواردی که در ردیف قبل بیان گردید و برای داشتن آنها توسط دیگران که وسیله آزمایش برای آنهاست.
 11- بخل ورزیدن و خسیس بودن در انفاق از آنچه خدا وند به بنده اش فضل کرده است و بخل و تنگ نظری  در امور زندگی و اقتصادی.
 12- طلاق دادن زن  و لزوم طلاق دادن همسری که فقط به دنیا دل بسته است 
 13-ازدواج  کردن از روی کراهت و بی میلی.
 14-بلند کردن صدا به بدگوئی ، مگر از کسی که به او ستم شده باشد  و صدا و آواز بلند ، که بانک خران است .
 15-انجام معامله ودادوستدباکفاروانجام معامله ودادو ستدی که انسان را از یاد خدا بازمی دارد .
 16-زر اندوزی و دنیا طلبی  برای مسلمانان مکروه است.
 17- دلخوشی به زندگی دنیا  که فراموش کردن آخرت را به همراه دارد مکروه است.
 18-سیر و سیاحت نکردن در زمین  و آسمانها و فکر و اندیشه نکردن و تدبیر نکردن در آفریده های خدا وند کریم و همچنین در سرنوشت امتها و پیامبران در گذشته قبل از  نبی مکرم اسلام (ص) و دوران رسالت آن بزرگوار و همچنین فکر و اندیشه و تدبیر نکردن در سرشت و سرگذشت و آفرینش خود  انسان .
  خدا وند به سپیده دم و ده شب اول ماه ذی الحجه و شب تاریک و صبح روشن سوگند یاد کرده که  مردم به سرنوشت دیگر قومها بپردازند و فرموده است که : به فراموشی سپردن نعمتهای او و تشخیص ندادن اینکه چرا کارهای زشت در نزد  بعضی از مردم  زیباست وفکر نکردن در مورد  چگونگی آفرینش و بوجود آمدن و سرگذشت و سرنوشت آدمها موجب پدیدار شدن زمینه گناه  در انسان می شود وهمچنین  خداوند  با  سوگند سؤال کرده است که چرا با گذشت ادوار و احوال مختلف مردم عبرت نمی گیرندوچرا ایمان نمی آورند و باز به آسمان و شب وستاره طارق نیزقسم یادکرده است که چراانسان به کمیت وکیفیت آفرینش خود نمی نگرد.
 19-عجله و شتاب زدگی وکم صبری درکارها و برای نتیجه  یافتن در عمل و همچنین کم صبری در به تأخیر افتادن مجازات از طرف خداوند برای ستمکاران مکروه است ، البته انسان درخلقت شتابکاروکم صبرآفریده شده است وموجودی نادان وتبهکار(معرفی کفار و منافقین در برابر مؤمنین ) است .
 20-بدگوئی واف ووای گفتن به پدرومادر 
 21-کفران نعمت و ناسپاسی در برابر آفریده ها و نعمتهای خداوند کریم که در اختیارمردم قرار داده است ومسلمانان با استفاده و بهره مند شدن از آنها می تواند عبادت خداوند را بجا آورند.
 22-دعا و ناله و زاری کردن به در گاه خدا مستحب است ولیکن انجام ندادن آن و احساس بی نیازی به آنها مکروه میباشد و دعا و ناله و زاری و نیایش به درگاه خداوند  با غم و اندوه و ناراحتی  نیز از باب همان مصداق  مکروهات است.
 23-سکوت و عکس العمل نشان ندادن در برابر تهمت زدن مردم به دیگران و عدم دفاع از دستورات اسلام مبنی  بر منع آن و همچنین دفاع نکردن از مسلمانی که مورد تهمت قرار گرفته است، مکروه است.
24- وارد شدن بدون اجازه در اماکن غیر مسکونی که  وارد شونده در آنجا متاعی داشته باشد منعی ندارد و این ردیف نیز ازمباحات میباشد.
 25-بدون اجازه ازمحضربزرگان دین وحکومت اسلامی برخواستن وخارج شدن،ازحضور آنها.
 26- انتخاب و برگزیدن دوست ناباب.
 27-در صدد اصلاح بر نیامدن برای امور جامعه  و برای بر طرف نکردن اختلافات و درگیری و نزاع بین دیگران.
 28- اجتماع زن و مرد نامحرم در یک محیط کوچک و نزدیک هم مکروه است.
 29-آزار دادن مردم با خود نمائی از مال و مقام و قدرت وهمچنین  مغرور بودن به آنها از مکروهات مؤکد بر مسلمانان است.
 30-بدون دعوت  و به موقعه آماده شدن غذا به منزل کسی رفتن مکروه است
 31- خجالت کشیدن از بیان حقایق و کسب حق و حقوق خود.
 32- مغرورشدن به عفووبخشش خداوند کریم ودرنتیجه انجام گناه به امیدتوبه و بخشش.
 33-تلاش نکردن برای ترویج دین اسلام.
 34-انجام کارهای شراکتی وانجام مشورت باافرادی که ایمان(کامل) نیاورده اندوشایسته نیستند.
 35-تدبیر نکردن در قرآن کریم و در نشانه ها و معجزات خداوند منان.
روی بگرداندن از خیر که مقدمه روی بگرداندن از دستورات پیامبراسلام (ص) است.
 37- به تاءخیر انداختن اعمال ثواب و مستحبی در طول عمربرای زمان دم مرگ ودر آن موقعه خواستن اندک عمر دیگری از خداوند برای انجام ثواب و انفاق و پرداخت صدقات وعده شده از طول عمربه این زمان.
 38- سوگند یاد کردن و یا قرار گذاشتن  و عهد نمودن بر عدم استفاده از حلال خدابه منظور مجازات دیگران.
 39-پاکیزه نبودن و نظافت نکردن خود و زندگی و لباس خود
 40- باعجله خواندن قرآن کریم و عدم بهره مند شدن از آن.
 41-ترش روی وبد اخلاقی و ناراحت شدن نسبت به دیگران.
 42- ناامیدکردن مردم ویتیمان و محروم نمودن تهیدستان ازکمک های خود و دیگران.
    پرداختن به مکروهات در تعین سرنوشت اصلی و محوری انسان در آخرت  بازتاب و ثأثیر چندانی ندارد و با انجام گرفتن مکروهات  توسط فردی که اهل بهشت باشد، در جایگاهی که با انجام واجبات و ترک محرمات برای بهشت کسب کرده است در آن قرار خواهد گرفت و لیکن از بعضی نعمتهای آن محروم خواهد شد و لذا همین انسان با دوری کردن از مکروهات به درجه بالا و عالی تری از بهشت  خواهد رسید و بر عکس آن  اینکه اگر انسانی از اهل جهنم باشد و در عقاید و اعمال و رفتار واجب و حرام او مشکل وجود داشته باشد ، انجام دادن این موارد عذابی برای ایشان  زیاد نخواهد کرد وبا دور از مکروهات شاید تخفیفی در عذاب او داده شود و لیکن بدلیل اختصاص دادن بهشت و جهنم به انسان بدنبال ارزیابی و بررسی عقاید واعمال ورفتار واجب و حرام او ، به دلیل وجود همان مشکلات در عقاید و اعمال و رفتار واجب و حرام او ،  با عدم انجام مکروهات موجبات خلاصی وی از جهنم  فراهم نخواهد شدوترک مکروهات به تنهائی برای انسان درآخرت سرنوشت ساز نمیباشد.
   مورد دیگر اینکه در مکروهات به مطالب موردنظر درخصوص:
الف - بازتاب و نقش و جایگاه سرنوشت ساز مستحبات . 
ب- بازتاب و نقش عملکرد دیگران برای متوفی در دنیا پس از مرگ وی ) نیز( مستقیماً) اشاره ای  نشده است و تا اینجا تمام باید ها و نبایدها و بهتر ها و بدتر ها در همین دنیا و تماما" به عقاید و اعمال و رفتار هر فرد برای خودش و فقط در دنیا برای آخرت  انسان  ( و خیلی محدود توسط مردم در این دنیا برای اموات از پس مرگ آنها ) دستورالعمل جامع و کاملی در همه ابعاد زندگی در قرآن کریم آمده است ، لذا با جمع بندی تمام مباحث مطرح شده که تاکنون درموضوع انجام واجبات، ترک محرمات، روی آوردن به مستحبات ودوری نمودن از مکروهات ، درآیات قرآن کریم به بررسی آنها اشاره شده است ، به این نتیجه گیری اولیه خواهیم رسید که ، جایگاه و بازتاب اعمال و رفتار هر انسان برای دنیا و آخرت خودش وتوسط خودش در انجام واجبات وترک محرمات است ودر صورت انجام مستحبات ودوری از مکروهات ، در ترفیع درجات معنوی وبخشش گناهان دنیوی او نیزموثر وسرنوشت ساز است ونکته مهم اینکه انجا م مستحبات وترک مکروهات به تنهائی وبدون دو موضوع اصلی واجبات ومحرمات ، نقش اساسی ومحوری برای رضایت خداوند درانجام عبادت برای بشر درآخرت نخواهد داشت.
درموضوع پاداش بهشت وجزای جهنم برای انسانهائی که متوجه این امور بوده اند ، خواهیم پرداخت وسپس با بررسی موضوع در نهج البلاغه ومفاتیح الجنان به جایگاه ، نقش وارزش مستحبات برای آخرت انسانها خواهیم پرداخت. انشاءالله