واجبات ومحرمات درقرآن وسنت وجایگاه مستحبات درنهج البلاغه-قسمت هفتم

جایگاه مستحبات در نهج البلاغه برای دنیاوآخرت

این کتاب نیز مانند قرآن کریم در دنیای بشریت و حتی در بین مسلمانان مهجور و در جامعه اسلامی غریب مانده است  .

هر کس می خواهد به مطالعه و بهره برداری از نهج البلاغه بپردازد بهتر است قبل از آن به مطالعه وبهره برداری از قرآن کریم بپردازد

نهج البلاغه زبان گویا وسخنگوی قرآن کریم است

تقوی و ستایش الهی سرنوشت ساز بهشت و جهنم است.

حضرت علی (ع) انجام مستحبات را در حالی که به واجبات زیان برساند ، تقربی در آن به خداوند  ذکر نکرده است.

در بررسی نهج البلاغه  پاسخ  واضح و روشن  مختص به داشتن نقش اصلی و قطعی و در جایگاه اول برای اعمال و رفتار مستحبی  در راستای تعین سرنوشت انسان در آخرت  وهمینطوردر بازتاب اعمال و رفتار دیگران برای اموات پس از مرگ آنها  چیزی مشاهده نشد و نکات ودستورات هدایتی و ارشادی در آن تماماً به رهنمودهای قرآن کریم بر می گردد و بازتاب مؤثر و مثبت مستحبات و کردار بازماندگان و بستگان برای متوفی  برای قیامت در جایگاه ( دوم بعد از واجبات و محرمات)  قرار گرفته است  و اولویت اول باانجام فرائض وتکالیف اصلی برای انسان توسط خودش در دنیا برای آخرت

است ولا غیر؟؟!!ب

سم الله الرحمن الرحیم
جایگاه مستحبات در نهج البلاغه برای دنیاوآخرت
        قبل از اینکه در نهج البلاغه به جستجوی جایگاه مستحبات در نهج البلاغه دردنیا وبرای آخرت  یعنی بازتاب و جایگاه انجام مستحبات  در دنیا و آخرت و بازتاب و نقش عملکرد دیگران در دنیا برای متوفی پس از مرگ وی  بپردازیم ، باید گفت که این کتاب نیز مانند قرآن کریم در دنیای بشریت و حتی در بین مسلمانان مهجور و در جامعه اسلامی غریب مانده است.
 حضرت علی(ع) انسان بر جسته و والائی است که خداوند و رسولش دروصف والای اوسخن گفته اند ، او تکیه گاه و برادرپیامبراسلام( ص) و قرآن ناطق بود و تنها نمونه کاملی از مصادیق  رعایت کننده تمام دستورات قرآن کریم در تمام محورهای اصلی (واجبات و محرمات) و فرعی (مستحبات و مکروهات) و محبوب خدا و رسولش بوده است و دین اسلام بعد از رسالت انبیاءالهی با انتصاب وی در جایگاه ولایت ورهبری و ریاست بر آن کامل گردید و رضایت خداوند  بر انتخاب و معرفی دین اسلام براساس این تکامل است و پذیرفتن و انجام دستورات این امام بزرگوار بر عموم مردم (مسلمانان) لازم و واجب میباشد و همانگونه که دربحث واجبات ( بخصوص ردیف 27) به آن پرداخته شد ، مخالفین و منکرین آن جزء کفار و از اهل جهنم خواهند بود .
   نکته دیگر اینکه هر کس می خواهد به مطالعه و بهره برداری از نهج البلاغه بپردازد بهتر است قبل از آن به مطالعه وبهره برداری از قرآن کریم بپردازد ، که در اینصورت بهتر، دقیق و صحیح به نتیجه خواهد رسید.
    نکات مهم وقابل یادآوری قبل ازپرداختن به مطالعه وبررسی وجستجو در نهج البلاغه این است که :
    الف - هیچ خطبه ،نوشته، سخن و نامه ای برای هدایت وارشاد و راهنمائی انسان  در    نهج البلاغه نیامده  است مگر اینکه قبلاً در قرآن کریم به آن پرداخته شده است و به عبارت دیگرآنچه درنهج البلاغه مطالعه می کنید توضیحی برمفاهیم و مطالب قرآن کریم  و تکرار فرائض و تکالیف درآن است ومحور مطالب این کتاب درقرآن کریم میباشد وبایداینگونه هم باشد.
    ب- قرآن کریم مطالب و تکالیف و وظایف مورد نیاز و هدایتی  مردم را در تمام محورهای اصلی و فرعی بطور کلی مطرح کرده است و برای هرکسی قابل درک و فهم نیست و نیاز به توضیح و تفهیم دارد ولذا نهج البلاغه با ارائه نمونه و مثالهای مستند و همزمان با روبرو شدن با موارد و نمونه های عینی  آن درسطح جامعه، همه   فرائض را  با روش ساده و روان بیان نموده است و قابل بهره برداری و تشخیص راحت وسریعتر است و به عبارت دیگر با مواجه شدن با مصداقهای آن در دوران  زندگی وامامت خود با توجه به محور و مبنا قرار دادن قرآن کریم به توضیح و تشریح آنها پرداخته است،وتمام آنها را بااحکام و حقوق الهی مقایسه کرده و به بیان خطبه و نامه نگاری و ایراد پند و سخن و حکمت پرداخته است .
   ج - نهج البلاغه زبان گویا وسخنگوی قرآن کریم است.
   د- درمطالعه وبررسی نهج البلاغه برای تکمیل این کتاب ، به واجبات و محرمات ومستحبات و مکروهات وسایر تکالیف و فرائض کاری نخواهیم داشت و بیان مجدد آنها تکرار مطالب قرآن کریم خواهد بود و بغیر از افزایش هجم تکراری مقالات سود دیگری نخواهد داشت و لذا از پرداختن به آنها خودداری خواهیم کرد و مجدداً رعایت نمودن دستورات قرآن کریم رابرای عموم مردم متذکر می شویم.
    ه- در مطالعه و بررسی نهج البلاغه به مطالب مهم و قابل توجه پیرامون بازتاب ونقش  مستحبات برای سرنوشت انسان در آخرت وهمچنین جایگاه دنیا و اعمال و رفتار بستگان و بازماندگان و سایر مردم برای شخص متوفی پس از مرگ وی خواهیم پرداخت وباانجام همین کاردرمفاتیح الجنان ، در پایان نگارش به نتیجه گیری نهائی می پردازیم.
     و اما جستجو در نهج البلاغه و رد یابی پاسخی برای پیدا کردن جواب سؤالات و بیان نکات مهم درخطبه هاوپندهاوحکمت هاوسخنان واندرزهاواوامر مولی امیر المومنین علی (ع) در نهج البلاغه که عبارت است از :
 1-محور ومحتوای مسلمان و مؤمن بودن در این کتاب  به تقوی پیشه کردن و به خداوند پناه بردن و قدم گذاشتن در راهی  است که خداوند مشخص کرده وهمچنین  ادای تکالیف الهی توسط انسان بیان شده است و آمده است که اگر چنین فردی در دنیا پیروز نشد ، علی  (ع) در آخرت ضامن پیروزی اوست .
 2- امروز (دنیا) روز تمرین و فردا (قیامت) روز مسابقه است ، مزد برنده بهشت و فرجام بازنده جهنم است .
 3- سخنان معروف مولی درخطبه غرا که خلاصه کاملی ازوظایف وتکالیف انسان دراعتقادوایمان به واجبات وانجام فرائض و دوری از محرمات وانجام ندادن آنها ورعایت مستحبات و مکروهات در روبرو شدن با آنها و در نتیجه خریدن بهشت و یا خدائی نکرده قرار گرفتن در جهنم است.
4-حضرت علی(ع)درجواب سائل می فرماید: آنچه را قرآن کریم ازصفات خداوند تو را به آن راهنمائی می کند پیروی کن و از نور هدایت بهره مند شو و آنچه را که شیطان تورا به یاد گرفتن آن واداشته است واز آنچه که در قرآن بر تو لازم نگشته و در سنت پیامبر (ص) و ائمه هدی (س) اثری از آنها نیامده ، عملش را به خدا واگذار و انجام نده  و همچنین در این خطبه از اوصاف و صفات بزرگ خداوند و انگیزه   او در آفریده هایش و خلق انسان و آسمانها و فرشتگان و زمین و آب و همینطور تدبیر و اندازه در آنها ولزوم دوری ازشرک وبت پرستی و نهایتاًپاداش و یا جزا ی آن  برای آخرت سخن گفته است .
 5- نهج البلاغه به معرفی  اسلام بعنوان دین الهی و دین برتر و به بیان خصوصیات آن و وضعیت دنیاوآخرت برای ایمان آورندگان به آن و اینکه بهشت بهای برندگان این دین است ، پرداخته است.
 6- علی (ع) گفته است : آفریننده همه هستی و تمام موجودات و انسان و فرشتگان و فرستنده و مبعوث کننده پیامبران خداوند یکتاست و همه چیز بسوی او بازگشت خواهد نمود و انسان دارای زندگی دوباره  در قیامت است و در آنجا اعمال دنیوی انسان ملاک پاداش و یا مجازات  خواهد بود.
 7- علی(ع) علم غیب ندارد وعلم غیب مختص ذات خداوند است واز آن ( علم ) خداوند هرچه خواسته به پیامبران داده و آنچه اما م علی (ع) و سایر معصومین و بزرگان مکتب شیعه(از غیب) می دانند و از وضعیت آینده واحوال مردم می گوید ، علمی است که از پیامبر و از قرآن  کریم  فرا گرفته اند .
 8- امام اول مسلمین (ع) با بیان دلایل بعثت انبیاء و رسالت پیامبر(ص) برای راهنمائی و هدایت بشر ، می فرماید بعد از او  و بعد ازرفتن  حضرت محمد (ص) بسوی خداوند همه چیز و همه ارزشهای دینی  بصورت  وارونه دارای جایگاه و منزلت می شوند و مردم با توجیه کردن و نام گذاری دیگر برکارهای خلاف خود آنها را توجیه می کنند و برمسلمانان است که ازآنچه (بر آنها و بر روزگار و توسط دیگران ) می گذرد عبرت بگیرند و به یاد خداوند  و به یاد سرای دیگر باشندوبرای عبرت گرفتن و به یادخدا بودن و جدا نشدن از او باید به قرآن کریم تمسک جویند .
 9- امام علی (ع) گفتند : از خداوند پیروی و اطاعت کنید و بعد از آن از من پیروی کنید ، در این صورت اگر خداوند بخواهد شما را به بهشت خواهد برد ، اگر چه این راه سخت و دشوار و همراه با تلخی است و باید به دستورات و تکالیف الهی ایمان داشت و همچنین  به اینکه از قبرها بیرون خواهیم آمد و به اینکه مسلمانان به همه چیز بخصوص  به ثروت مورد آزمایش قرار خواهند گرفت  و بایدبه این توجه داشت که بعضاً حرام را با ظاهر حلال می خورند.
 10- در نهج البلاغه آمده است که : قرآن کریم شامل کل خیر و کل شر است ، خیر آن را انتخاب و اقدام نمائید یعنی واجبات را انجام و از محرمات دوری کنید تا به بهشت برسید و به همدیگر احترام بگذارید.
 11- باید به قرآن توجه داشت و همه چیز فقط قرآن کریم است ،  در این خطبه به اکثر مواردی که در کتاب الهی به  آنها  اشاره شده است بیان شده و خواسته شده است که برای رسیدن به سعادت باید به  آنها عمل نمود ودراین خطبه محور تقوی و سفارشات خداوند ، قرآن کریم معرفی  شده است و امور دیگر را بدعت گذاری در آن بیان کرده است و آنها را خلاف می داند وافزوده است  که اگر فردی فقط به دستورات قرآن عمل کند و تقوی وسفارشات خداوند رادرآن مد نظرقرار دهد  ، علی (ع) قول داده است که در روز قیامت شهادت بدهد این فرد عامل به قرآن کریم بوده است .
 12- جوابهای سؤال همام در خطبه معروف او که حضرت علی (ع) اکثر قریب به اتفاق اعمال واجب و محرمات و گوشه ای از مستحبات و مکروهات را که انسان را به سعادت ابدی رهنمود می سازد برای همام بیان داشته است.
13- در مورد دفن حضرت فاطمه (س)و دفن پیامبر(ص)که مسئول بخاک سپاری هر دوی آنها حضرت علی (ع) بوده است ، آمده است که  فقط آنها را بخاک سپرده است و در نهج البلاغه هیچ اشاره ای به سایر امورجاری برای خاکسپاری اموات (به شکل امروزی) نشده است و باز در اینجااین مواردنیزبه توضیح وتفسیروتفهیم نیاز دارد که این مطلب را در مفاتیح الجنان رد یابی خواهیم نمود.
 14- از زمان شخص پیامبر (ص) به بعد احادیث جعلی و کذب و دروغ وجود داشته است و کافران و دروغ گویان و تظاهر کنندگان به ایمان و بخصوص منافقین برای توجیه کردن خلافهای خود و ایجاد رخنه در مسلمانان و سوء استفاده و اذیت کردن بر پیامبر(ص) دست به جعل حدیث زده اند و متأسفانه بعضاًنیز پخش شده است.
 15- در بیان سوره تکاثر که  بعضیها به مرده های خود افتخار می کردند ، در این خطبه وضعیت اعتقادی وعملی زندگان ملاک ارزشیابی ( برای آخرت ) قرار گرفته است  و وضعیت مردگان که به خاک تبدیل شده اند و دو باره زنده خواهند شد و فقط اعمال و رفتاری که از پیش فرستاده اند،حاصل آنها ( درآخرت ) خواهد بود بیان شده است .
 16- در اعمال و رفتار و اعتقادات و واجبات و محرمات و نهایتاً در این دنیای فانی به یاد آخرت و مرگ بودن و تقوی پیشه کردن و همچنین بیان احوالات مرده را وقتی که جان می دهد وهیچ اختیاری نداردوبستگان وبازماندگانش اورا به قبرستان می سپارند درصورتی هیچ اراده ومقاومت وحرکتی نمی توانند داشته باشند وفقط او(مرده)می ماند واعمالش وهمچنین عبرت گرفتن مردم ازآن،قسمت دیگری ازمطالب نهج البلاغه است.
 17- تقوی و ستایش الهی سرنوشت ساز بهشت و جهنم است.
 18- عامل ومحوراکثرگناهان(محرمات) دراین خطبه(شیطان)معرفی شده  است .
 19- در وصیت علی(ع) به فرزندانش برای اعمال و رفتار بعد از مرگش به هیچ مراسمی(برای بعد از مرگش) اشاره نشده است وفقط به بهره برداری ازاموالش برای انفاق ورسیدگی به نیازمندان سفارش شده است.
 20- حضرت علی (ع) به محمد ابوبکر در حکومت مصر ضمن سفارش به رعایت مقررات مربوط به فرمانداری را ، به انجام واجبات وترک محرمات تأکیدوسفارش نموده است
 21- مولی امیر المؤمنین(ع)درجواب نامه معاویه به رعایت حقوق واحکام الهی(واجبات و محرمات) و در نتیجه به دنیای دیگر و به بهشت و جهنم توصیه و سفارش  نموده است.
 22- در نامه یا وصیت نامه به فرزندش حسن بن علی (ع)تمام واجبات و محرما ت و مکروهات و مستحبات وآنچه که در قرآن  کریم بیان شده است را یا د آور شده و پس از توضیحات کامل و فراوان  ، دین و دنیای او را به خدا واگذار و موفقیت و بهترین سرنوشت را در دنیا و آخرت برای او خواستار شده است
 23- افراد گناهکار با توبه و استغفار زیاد و ایمان داشتن  به ( انجام توبه و پذیرش آن ) گناهشان از بین می رود.
 24- علی (ع) در نامه و توصیه های معروف به مالک اشتر برای زمامداری و ریاست و ولایت امور مسلمین و مقدمه قرار دادن دنیا برای سعادت آخرت ، برای تمام امور سیاسی ، مذهبی ، حکومتی ، فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و اعتقادی رهنمودهای لازم راداده اند و در تمام موارد به انجام واجبات و حتی مستحبات و ترک محرمات و حتی مکروهات توجه وتأکید شده است وجامع ترین خصوصیا ت وصفات  مسلمان واقعی دراین خطبه است .
 25- توسط امام علی (ع)در نامه به حارث همدانی برای انجام تمام امور توصیه وتأکید شده است که فقط قرآن کریم را محور همه کارها قرار دهند.
 26- حضرت علی (ع) فرموده است :  که پایه های ایمان چهار چیز است  ، شکیبائی ، باور،عدالت،جهاد و پایه های کفرنیزچهارچیز است : کنجکاوی ناصواب،زد و خورد بامردم ، انحراف از حق و دشمنی  با آن ، که در توضیحات  داده شده برای هر بند موارد دیگری را بیان داشته و نهایتاً در مجموع همه اعمال و تکالیف انسان را بصورت محوری اعلام و نتیجه آنرا برای دو جهان متذکر شده است .
 27- حضرت علی (ع) انجام مستحبات را در حالی که به واجبات زیان برساند ، تقربی در آن به خداوند  ذکر نکرده است.
 28- امام اول مسلمین فرموده است : شفاعت کننده پروبال شفاعت خواه است .
 29- ازکسی که  مأیوس است در شگفتم  ، چرا که استغفار با اوست  ، و دو امان در بین مردم بود، یکی ازآنهارفت (رحلت پیامبر اسلام) و دیگری وجود دارد(توبه واستغفار) پس آنرا محکم بگیرید .  
 30- امیر المؤمنین (ع) فرمود:عمل خیر در دنیا دو چیز است :
الف- دانشت زیاد و بردباریت بزرگ گردد و به بندگی  برای پروردگارت به مردم مباهات نمائی واگر خوبی کردی شکر خدا را بنمائی.
ب- اگر بدی کردی به طلب مغفرت برخیزی.
-     بعبارت دیگر خیری در دنیا نیست مگر برای دو نفر :
الف - مردی که  چون مرتکب گناهانی شده  با توبه جبران نماید.
ب-   مردی که به جانب کارهای خیر می شتابد.
 31- علی (ع) فرمودند : دوست حضرت محمد (ص) کسی است که خدا را اطاعت کند هر چند پیوندش  ( نسبتش ) با محمد (ص) دور باشدودشمن محمد(ص)کسی است که خداوند را نافرمانی نماید هرچند قرابتش با محمد(ص)نزدیک باشد .
 32- خواب بهتراست ازنماز شب وهمچنین قرآن خواندنی که ازروی شک باشد .
 33- دنیا و آخرت دشمن ومخالف هم هستند ومغرب و مشرقند .
 34- امام علی (ع) در مرگ یکی از محبوبترین افرادش فرمود اگر کوهی مرا دوست بدارد از هم فرو ریزد، دوستان علی وحتی  کوه در غم وتنهائی علی (ع) غمگین هستند .
 35- امام دنبال جنازه ای می رفت دید فردی می خندد گفت : گویا مردن در این جهان برای غیر ماست و انگار حق ( مرگ) بر غیر ما واجب شده  است و خیال می کنید آنها (مردگان)مسافرانی هستندکه بزودی بسوی مابرمی گردند، ما آنها را به قبرستان می سپاریم و ارث شان را می خوریم ، و فکر می کنید ما پس از آن جاودان خواهیم ماند ، که پند دهندگان را از یاد  برد ه ایم.
 36- اسلام همان تسلیم بودن و تسلیم همان باور و باور همان قبول کردن وقبول همان اقرارکردن واقرار همان اداءنمودن واداء نمودن همان عمل کردن به اوامر اسلام است .
 37- علی (ع) از صفین باز می گشت به گورستان بیرون کوفه نظر کرد و فرمود ای صاحبان سرهای وحشت زا و مکانهای بی آب و گیاه و قبرهای تاریک ، ای خاکیان ، ای غریبان ، ای بی کسان ، ای وحشت زدگان ، شما ما را پیشروید که بر ما پیشی جستید و ما شما  را پیرویم که به شما می رسیم،
    اما  خانه ها یتان ، غیر از شما در آن ساکن شدند ، و اما همسرا نتان ، دیگران با آنها ازدواج کردند،واما اموالتان ، همه آنها تقسیم شد و این است خبری که نزد ماست ، خبرنزدشما چیست ؟ پس رو به جانب یاران کرد و گفت اگر به آنها اجازه سخن می دادند به شما می گفتندکه بهترین توشه  برای آنان تقوی است .
 38- حضرت علی (ع) در موعظه مردی که از حضرت خواست او را موعظه و راهنمائی کند ، بطور خلاصه وبطورکلی اعتقاد به واجبات وانجام آنها و ترک محرمات ورعایت مستحبات ومکروهات را بیان نمودند.
 39- امام فرمود : زمانی که مستحبات به واجبات زیان بزنند ، مستحبات را رها کنید.
 40- امام علی (ع)  برای در گذشت فرزند اشعث به او اینگونه  تسلیت گفت : بر فرزندت غمگینی ، سزاواری،که این لازمه خویشاوندی است واگرصبرداشته باشی برای تو پاداشی است واگربی تابی نمائی گناهکارخواهی شد،فرزندت برای توامتحان وآزمایش بود.
 41- علی(ع)موقع دفن پیامبر فرمود شکیبائی زیباست مگربرای مرگ تووبی تابی زشت است مگر در مصیبت تو.
 42- امیر المؤمنین (ع) در رسیدن خبر شهادت محمد ابن ابوبکر فرمود:اندوه ما بر او به اندازه خوشحالی دشمنان است به او ، با این تفاوت که  آنها دشمنی را از دست داده اند و ما دوستی رااز دست داده ایم.
 43- زمانی بر مردم برسد که در میان آنان از قرآن کریم  جز خطوطش و از اسلام جز اسمش  باقی نمانده باشد و در آن زمان  مساجدT ساختماهائی آباد و از نظر هدایت ویران و همچنین  ساکنان و آباد کنندگانش بدترین اهل زمینند،ازآنان فتنه برخیزد ، وگناه در آنان لانه گیرد و... !
 44- و امام گفت : از رحمت خداوند ناامید  نمی شود ، مگر کافر .
    در بررسی نهج البلاغه  پاسخ  واضح و روشن  مختص به داشتن نقش اصلی و قطعی و در جایگاه اول برای اعمال و رفتار مستحبی  در راستای تعین سرنوشت انسان در آخرت  وهمینطوردر بازتاب اعمال و رفتار دیگران برای اموات پس از مرگ آنها  چیزی مشاهده نشد و نکات ودستورات هدایتی و ارشادی در آن تماماً به رهنمودهای قرآن کریم بر می گردد و بازتاب مؤثر و مثبت مستحبات و کردار بازماندگان و بستگان برای متوفی  برای قیامت در جایگاه ( دوم بعد از واجبات و محرمات)  قرار گرفته است  و اولویت اول باانجام فرائض وتکالیف اصلی برای انسان توسط خودش در دنیا برای آخرت است ولا غیر؟؟!!
    با جمع آوری و گزینش  موارد ذکر شده از مجموع خطبه ها و نامه ها و پندها و سخنان کوتاه و بیانات و اقدامات  حضرت علی(ع) در همین راستا ، بطور غیر مستقیم به جواب نقش مستحبات برای سرنوشت آخرت انسان و اثر اعمال و رفتار اهل دنیا برای متوفی پس از مرگ وی رسیدیم ، در نهج البلاغه اعتقاد به واجبات و انجام اوامرعملی آن و رد  محرمات و انجام ندادن  اعمال و رفتار نهی شده  در آن و  همچنین در صورت امکان ، انجام مستحبات و ترک  مکروهات در تبعیت از خداوند کریم و طبق دستورات قرآن مجید و در پیروی از رسول خدا  (ص) بیان شده است و بازتاب مثبت وپاداش آن را در آخرت  به بهشت وهمینطور اعمال و رفتار و اعتقادات خلاف و متزلزل را به بازتاب منفی وبه جهنم وعده جزا و عذاب داده است و نکته مهم در آنها این است که همه این فرائض  به همین دنیا و توسط هر شخص برای خودش  و همچنین  دریافت مزد و کیفرآن در آخرت  دربازتاب همان عقاید و اعمال و رفتار انجام شده در دنیا ، بیان شده است و    نکته دیگر اینکه به نقش اصلی و محوری مستحبات وهمچنین دنیا پس از مرگ انسان برای آخرت متوفی توسط دیگران  بطور دقیق  اشاره مستقیم نشد ه است و لذا  با توجه به مطالب قرآن کریم و نهج البلاغه و رهنمودهای اعلام و ابلاغ شده در آنها برای ایمان و اعتقادبه اصول دین و  همچنین  برای ادای تکالیف درعمل به فروع دین  و دریافت پاداش و یاچشیدن مکافات درآخرت باتوجه به آنچه ازپیش وازاین دنیا هر انسانی برای خودش به آخرت فرستاده است ، نقش وبازتاب مستحبات و اعمال و رفتار خود و دیگران(پس ازوی) را بخوبی میتوان تشخیص داد ولیکن برای اینکه محوراکثر قریب باتفاق اعمال ورفتاربیان شده در کتاب شریف مفاتیح الجنان مبحث انجام مستحبات میباشد ، قبل از نتیجه گیری نهائی در این زمینه به جستجو موضوع مقالات در آن کتاب و در حول دست یابی به پاسخ سؤالات می پردازم.