نتایج واجبات ومحرمات درقرآن وسنت وجایگاه مستحبات -قسمت ششم
نتیجه گیری و بهره برداری اولیه :
با توجه به مباحثی که تاکنون دربررسی واجبات ، محرمات و مستحبات و مکروهات و همچنین پاداش ایمان آورندگان و مجازات کفار ومنافین که از آیات قرآن کریم استخراج و مورد بهره برداری قرارگرفته است ، نتیجه گیری از سرنوشت هر انسان خیلی ساده و برای خود فرد و نزدیکان وی ممکن خواهد بود ولیکن برای دست یابی سریع و نتیجه گیری کلی بخصوص برای اهدافی که در نوشتن این سلسله ازمقالات مد نظر میباشد ، بهره برداری اولیه را بدین ترتیب بیان می نمائیم
در مطالعه و بررسی وضعیت و اعتقادات و اعمال و رفتار مردم در سطح جامعه و تطبیق وتشخیص آنها با تعریفهای صورت گرفته و تکالیف معلوم شده می توان آنها را به یازده گروه تقسیم نمود
ادامه قسمت پنجم
بسم الله الرحمن الرحیم
نتیجه گیری و بهره برداری اولیه :
با توجه به مباحثی که تاکنون دربررسی واجبات ، محرمات و مستحبات و مکروهات و همچنین پاداش ایمان آورندگان و مجازات کفار ومنافین که از آیات قرآن کریم استخراج و مورد بهره برداری قرارگرفته است ، نتیجه گیری از سرنوشت هر انسان خیلی ساده و برای خود فرد و نزدیکان وی ممکن خواهد بود ولیکن برای دست یابی سریع و نتیجه گیری کلی بخصوص برای اهدافی که در نوشتن این سلسله ازمقالات مد نظر میباشد ، بهره برداری اولیه را بدین ترتیب بیان می نمائیم :
1- کمیت و کیفیت تمامی آفریده های خداوند کریم و بخصوص انسانها و آنچه به عقاید و اعمال و رفتار و کردار انسانها در تمام ابعاد اجتماعی ، اخلاقی ، اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، مدنی ، مذهبی ، اعتقادی ، عملی و رفتاری در دنیا و سرنوشت آنها در آخرت (بهشت و جهنم) می شود همگی در قرآن کریم بیان شده است و خداوند دستورالعمل و قانون جامع و کاملی را برای انسان از زمان قبل از تولد و در حیات دنیا و برای آخرت او با هدایت و راهنمائی پیامبران و ولایت ائمه برای مردم فرستاده است و انسان هر عقیده و رفتاری را که داشته باشد ، عقاید و اعمال ورفتاراودرحول یک یا چند محورازچهارموضوع تفکیک شده واجبات ومحرمات و مستحبات و مکروهات میباشد و باستثنای مباحات که اثر وبازتاب خاصی ندارد ، تمام این عقاید و اعمال و رفتارها که از ناحیه انسان صورت می پذیرد ، دارای بازتابهای مثبت و منفی در دنیا و در جامعه و بخصوص برای آخرت همان انسان میباشد.
2-تمام احادیث و روایات و سخنان و بیانات بزرگان دین اسلام و بخصوص پیغمبر اسلام (ص) وائمه هدی (ع) همگی در توضیح و تفسیر و بیان کمی و کیفی قرآن کریم و مفاهیم آیات آن است و رد پای تمام گفته ها و اعمال و رفتار تشریعی وهدایتی آنها در کلمه یا آیه یا سوره ای از قرآن مجید وجود دارد و تمام سعی و تلاش و همت آن بزرگوران در راستای شناساندن قرآن کریم و دین اسلام به مردم برای راهنمائی و هدایت و ایمان آوردن آنها به اسلام و همچنین دفاع از ارزشها ورهنمودهای دین مبین اسلام بوده است و در غیر این صورت نسبت دادن سخن و رفتاری ( در این راستا و بخصوص در امور هدایتی بشر ) به آن عزیزان جای تأمل و بررسی دارد.
3- تا اینجا وظایف تک تک انسانها به خوبی و به روشنائی روز مشخص شده است و بدنبال آن سرنوشت آدمی در دنیا و پاداش و مجازات آن در سرای دیگر نیز کاملاً معلوم و شفاف میباشد.
4- برای تشخیص وبیان وظایف وتکالیف انسان دردومحوراصلی بایدهاونبایدها(واجبات و محرمات)ودو محور فرعی خوبی وبدیها (مستحبات و مکروهات)ویک محور بی تاثیر مباحات صرفاً از قرآن کریم و آن هم از برگردان و ترجمه ساده و روان آن استفاده کردیم و لذا با توجه به آیاتی که در بحث شروع متن و شرح همین مقالات بدانها اشاره شده است ، همه چیز برای راهنمائی و نجات و هدایت مردم در کتاب الهی موجود است و به تنهائی به بیان همه وظایف و تکالیف هدایتی تمام انسانها از اول تا آخرو کمیت و کیفیت تمام هستی در تمام ابعاد مذهبی واعتقادی ، عملی ، رفتاری ، سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، نظامی ، مدنی و سرانجام همه چیز و سرنوشت انسان بعد از این دنیا پرداخته است و قرآن کریم به تنهائی در همه این موارد کفایت می کند و برای شناخت مفاهیم آن باید از احادیث و سنت و سایر منابع بهره برداری کرد و اگر هرکسی درهرمسئولیت حقیقی وحقوقی ودر هر بعدی از ابعاد مذکور فقط از قرآن کریم برای هدایت خود و خانواده و جامعه و در دست گرفتن سکان وپیشبرد مسئولیت حقیقی وحقوقی استفاده می کرد وهمچنین بدان عمل مینمود ، هیچگونه نارسائی و ناهماهنگی وهیچگونه مشکلی در سرتاسر زندگی بشرودر جامعه اسلامی وجود نداشت و همچنین بوجود نخواهد آمد و همینطور در سرای ابدی بدین صورت خواهد بود.
موارد مذکور بدلیل واضح و صریح بودن به هیچگونه توضیح و تفسیر و شرحی نیاز ندارد و مطالعه معانی صورت گرفته می تواند هر انسان نیازمند و جستجو کننده ای را بی نیاز سازد و با توجه به اینکه دستورات و وظائف و تکالیف اعلام شده از طرف خداوند درقرآن کریم(درهمه موارد) کلی است ، لذا برای توضیح و تشریح و تفسیر و بیان خصوصیات و موارد جزئی آن و برای شناخت مفاهیم ، با محور قرار دادن قرآن کریم ، باید به احادیث و روایات و سخنان بزرگان دین مراجعه و پیامبر اسلام ( ص) بر همین اساس برای مسلمانان دو عترت(اکبر) قرآن کریم و(اصغر) اهل بیت جمیعاً سلام الله علیهم را یکی بعنوان مبنا ومحور و دیگری را بعنوان معلم و استاد و راهنما و عامل و الگو وچراغ هدایت و منجی و صاحب و رئیس مکتب وولایت ورهبری و امامت و ریاست حکومت دین اسلام رامورد توجه واشاره و بجا گذاشته است و فقط به آنها سفارش نموده است .
5- درمحورهای (واجب ، حرام ، مستحب ، مکروه) که شرح داده شده است ، نام بردن از مسلمان و متقی ومؤمن وپرهیزکار ورستگارو ایمان آورندگان وصاحبان کردار شایسته ونیکو کار وصاحبان صفات مشابه همگی در یک چیز مشترک و هم معنا هستند ، آنها کسانی هستند که به واجبات ایمان و اعتقاد دارند و آنچه را که از آنها خواسته شده است که انجام دهند ، انجام می دهند و عامل به آن میباشند ودر بحث محرمات به آنچه نباید معتقد باشد ، ایمان و اعتقاد ندارد و منکرآنهاهستند و آنچه را نباید انجام دهند ، آنها را انجام نمی دهند و نکته مهم و قابل توجه اینکه رعایت کردن تمام محورهای ذکر شده (بخصوص واجبات ومحرمات)ملزوم همدیگربرای رسیدن به یکی ازنامهاوصفات ذکر شده درهمین بندمیباشدوموضوعات اصلی واجب وحرام نیزمکمل همدیگرمیباشندونمی شود فقط واجبات را قبول داشت و آنها را عمل کرد ودر دنیای محرمات هم وارد شد و همینطورنمی شود مقداری ازواجبات راپذیرفت وفقط بعضی ازمحرمات را انکارکرد،لذا همه واجبات و همه محرمات با همدیگر از شرایط اصلی مسلمانی و مؤمن بودن و مؤمن ماندن است ودرغیراین صورت آن انسان کافرویادر مرحله ای از کفر قرار خواهد داشت.
6- واجبات دارای سلسله مراتب هستند و عدم وجود بعضی از آنها و حتی یک مورد از آنها به تنهائی می تواند مصداق کفررا بر انسان محرز نماید و سایر محورهای دیگراز تکالیف اصلی و فرعی را تحت الشعاع کامل خود قرار می دهد .
7- محرمات نیز دارای سلسله مراتب هستند و وجود بعضی از آنها و حتی یک مورد از آنها به تنهائی می تواند همان مصداق کافر بودن را بر انسان محرز نماید و سایر محورهای دیگر از تکالیف اصلی وفرعی را نیز تحت الشعاع کامل خود قرار می دهد.
8- در مطالعه و بررسی وضعیت و اعتقادات و اعمال و رفتار مردم در سطح جامعه و تطبیق وتشخیص آنها با تعریفهای صورت گرفته و تکالیف معلوم شده می توان آنها را به یازده گروه تقسیم نمود :
الف - کسانیکه واجبات را قبول داشته و انجام می دهند و همچنین به حرام بودن محرمات اعتقاد داشته وبسوی آنها نمی روند وهمینطورتا حد امکان ( همه ) مستحبات را انجام واز(همه)مکروهات دوری می کنند،این دسته ازافرادحتی می توانند در مقام معصوم قرار گیرند (یعنی مسلمان و مؤمن بودن در مراتب عالی و واقعی آن ).
ب- کسانیکه که واجبات را قبول داشته و انجام می دهند وهمینطور به حرام بودن محرمات اعتقاد داشته و از آنها دوری می کنند و کاری به مستحبات و مکروهات ندارند ویااینکه اگرفرصتی پیش آیددراین زمینه نیز فعال هستند(این افرادنیزمسلمان ومؤمن هستند).
ج-کسانیکه در حد توان و شناخت خود واجبات و محرمات را رعایت می کنند و بدون شناخت و بدون توجه و فقط بخاطر موروثی بودن آن از پدران و بزرگان خود و به عادت و به منظور همرنگ شدن با جماعت به آنها می پردازند و حتی بعضا" به میدان مستحبات ومکروهات هم میروندوبا آنها هم به همین شیوه عمل می نمایندولیکن نمی دانند که چکارمی کنند وبرای چه این اعمال راانجام میدهند وخدا پرستی وفرستادن توشه برای آخرت را درهمین اعمال ورفتارخلاصه میکنند و این افراد نیز به دو دسته تقسیم می شوند :
ج 1- افرادی که کمیت وکیفیت دین اسلام واحکام آن را بیش ازاین نمی دانند و هرچه در مورد خداوند می دانند و شنیده اند و توان آنرا دارند انجام می دهند و نسبت به صحت و سقم آن نیز اطلاعی ندارند.
ج 2-افرادیکه همانند دسته اول هستند با این تفاوت که امکان دست یابی به واقعیتها را دارند و یا اینکه واقعیتها را تا حدودی شنیده اند ولیکن بدلیل عبادت ارثی وعادت کردن به آنها از تن دادن به واقعیتهاخودداری می نمایند و هر دو دسته مذکور ادعای مؤمن بودن را دارند.
د- کسانیکه فقط واجبات را رعایت می کنند و اگر میدان فراهم باشد به (بعضی) محرمات نیزروی خوش نشان می دهند.
ه - کسانیکه هرموقعه میدان فراهم باشد (بعضی)از واجبات را رعایت می کنند و محرمات را هم همینطورو واجب و حرام را در ترک کردن ودرعمل نمودن با هم مخلوط می نمایند و می گویند مسلمان هستند؟!
و-کسانیکه واجبات راقبول دارندولیکن عمل نمی کنند ومحرمات را هم می دانند ولی اگر فرصت باشد پا به میدان می گذارند .
ز- کسانیکه متأسفانه نام مقدس مسلمانی را یدک می کشند و فقط درجواب سؤال دیگران که می پرسند مکتب شما چیست ؟ می گویند مسلمان وهمینطوردر تکمیل فرم مشخصات فردی و مذهبی،نام مسلمان )شیعه و سنی و..) رادرمقابل سؤال مربوط به مذهب می نویسند و اصلاًبه واجبات ومحرمات توجهی نمی کنندوفقط آن رابعنوان دستورالعمل مکتب می شناسند وهرموقعه فرصتی دست داد ویا انگیزه ای ( غیر از تکلیف و فریضه) ایجاد شد و یا به مناسبت خاصی از حرامی خودداری و یا به فریضه ای می پردازند.
ح-کسانیکه تعدادی از واجبات را قبول ندارند و در انجام همه و یا تعدادی از محرمات نیز ابائی نداشته و منع اعتقادی در آن نمی بینند و علناً به آن معترف بوده و بر گفته خود ایمان دارند وبعضاً نیز نام شاخه ای از دین اسلام و یا گروه و فرق و مذهب دیگری بر خود گذاشته اند و خود را به اسلام منتسب می دانند.
ط-کسانیکه به مستحبات ومکروهات بیشترازواجبات ومحرمات توجه واقدام می کنند و همه را با هم مخلوط می نمایند و تعیین سرنوشت خود در قیامت را با اعمال و رفتار مستحبی ارزیابی و به آنها موکول می نمایند و این در صورتی است که از واجبات نیز مطلع میباشند.
ی-کسانیکه ( بعضاً) به مستحبات و مکروهات ایمان و اعتقاد محوری و اصلی و سرنوشت سازدارندوبه آن عمل می نمایندوواجبات ومحرمات رافدای آن میکنند .
ک- کسانیکه به خداوند کریم و یا به دین اسلام و قرآن کریم ویا به رسالت پیامبران و یا به ولایت ائمه و یا به غیب و یا به دو سه مورد از آنها و یا بعضاً به همه آنها هیچگونه ایمان و اعتقادی ندارند.
بنابراین اگر افراد مرتبط با دسته بندی از 11 گروه مذکور را با دستورات و نظرات قرآن کریم در واجبات و محرمات و همچنین مستحبات و مکروهات مقایسه می کنیم ، به این نتیجه خواهیم رسیدکه کدام گروه مطابق نظرخداوندمنان ایمان واعتقادوعمل صحیح داشته اندودارند و چه بازتابی را در دنیا و آخرت( در مقایسه با بحث پاداشها و مجازتها ) خواهند داشت.
به نظر نویسنده از نتیجه گیری در تطبیق و مقایسه اعمال و رفتار و اعتقادات افراد منتسب به گروههای یازده گانه ذکر شده بافرائض وتکالیف خلاصه شده ازقرآن کریم، فقط دو گروه اول (الف و ب) و عده ای ازدسته یک از گروه (ج) آن هم اگر شرایط و ضوابط مربوط به فرائض رادقیق وظریف رعایت بکنند،مقبول است واین افراد می تواند مدعی باشند که مسلمان و مؤمن و از ایمان آورندگان واقعی هستند و بازتاب مثبتی در انتظار آنها خواهد بود ، انشاءالله ، واین قبیل افراد در زمره بهشتیان قرار خواهند داشت و بقیه گروهها ازمصادیق این عناوین نیستند و با ادامه این بازتاب خوبی در دنیا و آخرت در انتظار آنها نخواهد بود که از مطالبی که تا کنون مطالعه کرده اید مورد بهره برداری قرار خواهید داد ، و نیاز به توبه و اصلاح روش بصورت اساسی دارد.
شاید قرار دادن این همه مردم در زمره غیر از مؤمنین مورد رنجش و عدم پذیرش آن از سوی برخی از افراد و محافل گردد ، لذا با توجه به شرایطی که برای مسلمان یا مؤمن بودن افراد مطرح شده است که ایمان و اعتقاد به همه واجبات و انجام موارد عملی آن و همینطور ایمان و اعتقاد به حرام بودن همه محرمات و انجام ندادن موارد نهی شده آن و توجه به همه جوانب و حواشی برای روی آوردن به مستحبات ودوری کردن از مکروهات است، بنابر این می توان چنین نتیجه گرفت که این افراد از مؤمنان نیستند،پس چه نام وچه عنوان وچه مکتب وچه مذهبی دارند،خودشان می توانند بغیر از مؤمن و متقی و پرهیزکار وصاحبان کردار شایسته واز ایمان آورندگان و نیکو کاران و سایر صفات و عناوین مشابه ، نامی دیگری را برای خود انتخاب کنند و خود شان را تحت آن مکتب و مذهب و نام و گروه معرفی نمایند.
9-بازتاب رفتار و پاداش مسلمانان و ایمان آورندگان و مؤمنین در آخرت ( بهشت با همه نعمتهایش)وبازتاب رفتاروجزای کفار(جهنم با تمام عذابهایش)است که دردوبخش جداگانه بازتاب و سرنوشت و پاداش و همچنین بازتاب و سرنوشت و جزای کفاردر دنیا و آخرت رااز بین آیات قرآن کریم مورد بررسی و توجه و مطالعه قرارگرفت.
10- در تکالیف بیان شده در قرآن و نتیجه گیری اولیه مسلمان واقعی در دو محوراصلی واجبات و محرمات خلاصه می شود وبازتاب وجایگاه اولیه مستحبات برای کسب مدارج عالی و برتر مسلمانان واقعی در دنیا و آخرت و بخشش نوعی از گناهان و قبول توبه است ، حال یک سؤال اینجا مطرح می شود ، بازتاب اعمال مستحبی و همینطور دوری جستن از مکروهات ، باستثنای مورد اعلام شده چیست و چه نقشی برای دنیا وآخرت انسانها می تواند داشته باشد؟ که پرداختن به جواب این سؤال را در نتیجه گیری نهائی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
11- و مطلب مهم و مورد نظر اینکه در سراسر قرآن کریم اشاره ای به تأثیر دنیا (اعمال و رفتار بستگان و بازماندگان و آنچه را که بعنوان مراسم و هدیه و خیرات بنام متوفی در بین مردم و در دنیای امروز انجام می دهند) بعد از مرگ انسان (بطور مستقیم) اشاره ای نشده است ، پس این اعمال و رفتار چه بازتاب و جایگاه و چه نقشی برای مردگان دارند ؟ که جواب این سؤال را نیز در نتیجه گیری نهائی مورد بررسی قرار خواهیم داد و از آنجائی که به نظر می رسد این اعمال و رفتار در مفاهیم قرآن کریم وجود دارد و اولیاء و اوصیاء و بزرگان دین اسلام در بیان مفاهیم به آن پرداخته باشند ، بر همین اساس بهترین مرجع و منبع مربوط به اعمال مستحبی و بخصوص مربوط به اعمال و رفتار بستگان و بازماندگان و اطرافیان بعد از مرگ متوفی برای میت را در قسمتهای ذیربط در کتابهای نهج البلاغه و مفاتیح الجنان در حد توان بررسی خواهیم نمود.
هرچند بازتاب این دو سؤال در بررسی و مطالعه تکالیف اعلام شده در موضوعات واجبات و محرمات وپاداش و کیفر مسلمانان و کفار کاملاً مشخص است ولیکن بعداز بررسی و تحقیق در نهج البلاغه و مفاتیح الجنان در نتیجه گیری نهائی به این موارد خواهیم پرداخت.
تا اینجا با توجه به نتیجه گیری انجام شده و گروه بندیهائی که از عموم مردم صورت گرفته است و تمام مردم را دردو دسته کلی ( مؤمن و غیر آن و هرکدام در مراتب متفاوت آن ) تقسیم نمودیم و با عنایت به پاداشی که از طرف خداوند برای مسلمانان و حزب الله و همچنین مجازاتی که برای کفاروحزب الشیطان در دنیا و آخرت و آنچه که در قرآن کریم وعده داده شده است و اینکه نمونه هائی از آنها را برای عبرت و اثابت وعده های داده شده از عذابها وپاداشهای دنیوی که به وقوع پیوسته را بیان داشته و به آنها مثال زده است و همینطور آنچه را که در آخرت به همه مردم ( خوب و بد) پاداش و کیفر خواهد داد ، تمام آنها را بطور واضح و روشن بیان کرده و به صراحت ازآنها نام برده است ادامه در قسمت هفتم.
